Αρχαίοι ελληνικοί πάπυροι στις στάχτες του Βεζούβιου

Μέχρι το 79 μ.Χ., οι κάτοικοι της σημερινής Ιταλίας θεωρούσαν τον Βεζούβιο ως ένα απλό βουνό. Ο Στράβωνας μάλιστα λέει ότι το βουνό Ουεσούϊον (έτσι αποκαλεί τον Βεζούβιο) ήταν σκεπασμένο με ωραίους αγρούς, εκτός από την κορυφή του, που ήταν επίπεδη, μαύρη και σκεπασμένη εδώ και κει και βγάζει το συμπέρασμα ότι το βουνό είχε πάρει φωτιά και είχε καεί, αλλά η φωτιά έσβησε, επειδή έλειπε το καύσιμο υλικό.
Η πρώτη έκρηξη του Βεζούβιου που κατάστρεψε ολοκληρωτικά και εξαφάνισε μέσα στη λάβα τις τρεις μεγάλες πόλεις, την Πομπηία, το Ηράκλειο (Ερκουλάνουμ)και τις Σταβίες, έγινε το 79 μ.Χ.
Στο Ηράκλειο μεταξύ άλλων καταστράφηκαν από τις στάχτες και πάπυροι που είχαν γραφεί στα αρχαία ελληνικά. Εκατοντάδες τέτοιοι πάπυροι ανακαλύφθηκαν το 1754 στα απανθρακωμένα ερείπια μιας μικρής ρωμαϊκής βίλας του Ηρακλείου μέσα σε μια βιβλιοθήκη που περιείχε 600 έως 700 βιβλία.
Η βίλα και η βιβλιοθήκη -η μόνη που έχει διασωθεί από την κλασική αρχαιότητα- περιλάμβανε σχεδόν εξολοκλήρου επικούρειες φιλοσοφικές πραγματείες και εκτιμάται ότι ανήκε σε κάποιον πλούσιο ρωμαίο πολιτικό, ίσως τον πεθερό του Ιουλίου Καίσαρα, Καλπούρνιο Πίζο Καισονίνο.
Δύο από τους παπύρους είχαν δοθεί ως δώρο στον Ναπολέοντα Βοναπάρτη το 1802 και σήμερα ανήκουν στο Ινστιτούτο της Γαλλίας.
Η έκρηξη του Βεζούβιου απελευθέρωσε ένα κύμα καυτού αέρα, θερμοκρασίας 320 βαθμών Κελσίου, που έκαψε τους ευαίσθητους παπύρους. Όταν ανακαλύφθηκαν τα τυλιγμένα χειρόγραφα που φτάνουν σε μήκος ακόμα και τα 15 μέτρα βρίσκονταν σε κατάσταση τέτοια που η ανάγνωση των περιεχομένων τους ήταν αδύνατη. Μέχρι σήμερα.
—Η ανάγνωση των παπύρων
Πλέον, επιστήμονες του Ινστιτούτου Μικροηλεκτρονικής και Μικροσυστημάτων του Εθνικού Συμβουλίου Ερευνών στη Νάπολη κατόρθωσαν να διαβάσουν ένα μέρος από το περιεχόμενο των κατεστραμμένων παπύρων δίχως να τους ξεδιπλώσουν.
Το κατάφεραν αξιοποιώντας μια νέα τεχνολογία τομογραφίας ακτίνων-Χ, η οποία διαχωρίζει το καμένο υπόστρωμα του παπύρου από τα γράμματα με μαύρο μελάνι, χάρη στην ανεπαίσθητη διαφορά διάθλασης των ακτίνων-Χ από τα δύο υλικά, τον πάπυρο και το χαρτί.
Γι’ αυτό το σκοπό, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν το Ευρωπαϊκό Σύγχροτρο, που βρίσκεται στη Γκρενόμπλ. Τα γράμματα βρίσκονται μόλις 0,1 χιλιοστά πάνω από την επιφάνεια του παπύρου, όμως είναι δυνατό να διαβαστούν Η νέα τεχνική έφερε στο φως μεμονωμένα γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, καθώς και μερικές ολοκληρωμένες ελληνικές λέξεις, σε δύο χειρόγραφα, εκ των οποίων το ένα είχε καταστεί δυνατό να ξετυλιχτεί προηγουμένως.
Συγκρίνοντάς τους με έναν άλλο σωζόμενο πάπυρο από το Ηράκλειο, που είχε γραφεί από τον επικούρειο φιλόσοφο και ποιητή Φιλόδημο του 1ου αιώνα π.Χ., οι ερευνητές δεν αποκλείουν αυτός να είναι ο συγγραφέας και του ενός καμένου παπύρου.
Προς το παρόν, οι ερευνητές δεν έχουν καταφέρει να αναδείξουν το πλήρες περιεχόμενο των παπύρων, αλλά πιστεύουν ότι θα το πετύχουν, αν προσφύγουν σε ένα ακόμη ισχυρότερο μηχάνημα εκπομπής ακτίνων-Χ.
Για μία «επανάσταση στην παπυρολογία» έκανε λόγο ο επικεφαλής της εργασίας και ειδικός σε θέματα φωτονικής, Δρ. Βίτο Μοτσέλα,  ο οποίος ευελπιστεί ότι, χάρη στη νέα τεχνολογία, ανοίγει ο δρόμος για να διαβαστεί πλέον μια σειρά “απρόσιτων” μέχρι σήμερα αρχαίων κειμένων.
Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση Nature Communications.