Τι θα γίνει με τις παράνομες χωματερές

Υπόμνημα για την πολιτική που θα ακολουθήσει στον “νευραλγικό” όπως τον χαρακτηρίζει τομέα της διαχείρισης αποβλήτων έδωσε στη δημοσιότητα το ΥΠΕΚΑ.
Σύμφωνα με το ΥΠΕΚΑ “η διαχείριση αποβλήτων παρουσιάζει προβλήματα σε διάφορα πεδία, τα οποία οφείλονται μεταξύ άλλων και στην οικονομική κρίση που επηρεάζει τον ιστό της δημόσιας διοίκησης και δημιουργεί έντονη αμφισβήτηση κάθε απόφασης ή προσπάθειας μεταρρύθμισης”.
Μάλιστα, το υπουργείο δεν διστάζει να κατονομάσει ως υπεύθυνη για την παρούσα κατάσταση την Τοπική Αυτοδιοίκηση για την υιοθέτηση τακτικών ελάχιστου κόστους και ήσσονος προσπάθειας στο θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων με αποτέλεσμα να σπαταλώνται διαχρονικά τεράστιοι πόροι δίχως ουσιαστικό αποτέλεσμα.
—Οι χωματερές της ντροπής
Η Ελλάδα πρόκειται να καθίσει στο εδώλιο του κατηγορουμένου για τις παράνομες χωματερές που λειτουργούν στη χώρα μας με αλλεπάλληλες υποθέσεις διερεύνησης καταγγελιών που αφορούν στη λειτουργία των συστημάτων και υποδομών διαχείρισης αποβλήτων.
Η σημερινή εξάρτηση της χώρας από την υγειονομική ταφή οφείλεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην καταδίκη της Ελλάδας, τον Οκτώβριο του 2005, από το Δικαστήριο Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διάθεση αστικών αποβλήτων σε ανεξέλεγκτους χώρους. Ήδη από το 2004 είχε ξεκινήσει η εφαρμογή ενός ευρύτατου προγράμματος δράσης για τη διακοπή λειτουργίας και αποκατάσταση των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης και παράλληλα τη δημιουργία ενός δικτύου υποδομών υγειονομικής ταφής και χρηματοδότηση από κοινοτικούς και εθνικούς πόρους.
Το πρόγραμμα αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι περίπου 3.000 ανεξέλεγκτες χωματερές να έχουν σχεδόν εξαλειφθεί, με εξαίρεση περίπου 60 (στην πλειοψηφία τους σε μικρά νησιά), που και αυτές έχουν ενταχθεί σε προγράμματα του ΕΣΠΑ και το πολύ ως το 2015 θα έχουν επίσης αποκατασταθεί.
Σημειώνεται επίσης ότι κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, μετά το 2004, ξεκίνησε ουσιαστικά και η συστηματική εξάπλωση της διαλογής στην πηγή και ανακύκλωσης συσκευασιών και άλλων ρευμάτων αποβλήτων, στο πλαίσιο συστημάτων διευρυμένης ευθύνης παραγωγού.
—Το ιστορικό
Τον Οκτώβριο 2005 η Ελλάδα καταδικάσθηκε από το Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων για τη διάθεση αστικών αποβλήτων σε 1128 τότε Χώρους Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων (ΧΑΔΑ) και έδωσε προθεσμία για την αποκατάστασή τους έως το τέλος του 2008.
Τον Απρίλιο 2009 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κίνησε προδικαστική διαδικασία για επιβολή χρηματικών κυρώσεων και τον Ιούνιο 2013 ανακοινώθηκε η εκ νέου παραπομπή της χώρας λόγω μη συμμόρφωσης με την απόφαση του 2005. Είχαν απομείνει 396 (90 ενεργοί και 306 ανενεργοί) από τους 3.036 ΧΑΔΑ που καταγράφτηκαν διαχρονικά.
Η εκδίκαση της υπόθεσης έγινε τον Ιούνιο 2014 και επειδή είχαν ήδη αποκατασταθεί πλήρως στο μεταξύ 103 ΧΑΔΑ, τη μέρα της εκδίκασης (3 Ιουνίου 2014) υπήρχαν 70 ενεργοί ΧΑΔΑ και 223 ανενεργοί (συνολικά 293).
Το Σεπτέμβριο 2014 η Γενική Εισαγγελέας ανακοίνωσε ότι εισηγείται κατ’ αποκοπήν πρόστιμο 22 εκατομμυρίων Ευρώ για τη μη συμμόρφωση με τη δικαστική απόφαση του 2005. Επίσης εισηγήθηκε ημερήσιο πρόστιμο 54.450 ευρώ/ημέρα (μειωμένο σε σχέση με την εισήγηση της Επιτροπής, που ήταν 71.180), που υπολογίσθηκε για τους 293 ΧΑΔΑ που υπήρχαν προς αποκατάσταση τον Ιούνιο και μείωση του ημερήσιου προστίμου κατά 150 ευρώ κάθε φορά που είτε παύει η λειτουργία ενός ενεργού ΧΑΔΑ είτε αποδεικνύεται ότι δρομολογήθηκε η αποκατάσταση ενός ΧΑΔΑ.
Δεδομένου ότι η απόφαση του Δικαστηρίου θα εκδοθεί στις 2 Δεκεμβρίου 2014 και ότι από αυτή θα εξαρτηθεί το ύψος του προστίμου, το ΥΠΕΚΑ βιάζεται ώστε μέσα στις επόμενες δύο εβδομάδες να έχουν κλείσει όλοι οι ενεργοί ΧΑΔΑ και έχουν δημοπρατηθεί όλα τα έργα αποκατάστασης.
—Οι ενέργειες
Το υπουργείο ισχυρίζεται ότι καθόλο το διάστημα από την παραπομπή στο Δικαστήριο, τον Ιούνιο του 2013, μέχρι σήμερα αναπτύσσεται ένα συγκεκριμένο και συστηματικό σχέδιο δράσης, με εξασφαλισμένους πόρους για την υλοποίησή του, με σκοπό την οριστική παύση λειτουργίας και αποκατάσταση των 396 ΧΑΔΑ που είχαν τότε απομείνει.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει το ΥΠΕΚΑ, από τους 396 ΧΑΔΑ της παραπομπής σήμερα έχουν ήδη αποκατασταθεί 136 ή ένας στους τρεις. Επίσης, 216 ΧΑΔΑ, δηλαδή πάνω από τους μισούς δημοπρατούνται ή εκτελούνται έργα 54 εκ των οποίων ολοκληρώνονται μέσα στο 2014 και, τέλος, 43 ΧΑΔΑ βρίσκονται σε διαδικασία προετοιμασίας για δημοπράτηση.
Σημειώνεται επίσης ότι το ΕΠΠΕΡΑΑ, μέσω του οποίου έχουν διατεθεί στις αποκαταστάσεις ΧΑΔΑ περίπου 400 εκατ. ευρώ, δεν είναι η μόνη πηγή χρηματοδότησης. Έργα αποκατάστασης ΧΑΔΑ χρηματοδοτούν και τα ΠΕΠ, ενώ ένας μικρός αριθμός (4% περίπου) αποκαθίσταται με πόρους των Δήμων.
Πέρα από την παραπομπή σήμερα προς αποκατάσταση απομένουν πλέον συνολικά 262 ΧΑΔΑ, εκ των οποίων 57 ενεργοί (οι μισοί σε μικρά νησιά) και 205 ανενεργοί, μη αποκατεστημένοι.
Οι πλέον προβληματικές περιοχές παραμένουν ολόκληρη η Περιφέρεια Πελοποννήσου και τα νησιά του Νοτίου Αιγαίου, όπου καταβάλλονται ειδικές προσπάθειες. Τοπικά είναι τα προβλήματα σε Ηλεία, Νότια Εύβοια, και σε διάσπαρτα μικρά νησιά.
—Άμεσες ενέργειες που σχεδιάζονται ή έχουν δρομολογηθεί
Το υπουργείο προχωρά στις εξής ενέργειες:
1) Εφαρμογή σχεδίου δράσης παύσης λειτουργίας του μέγιστου αριθμού ενεργών ΧΑΔΑ (μεταφορά σε νόμιμους χώρους σύμφωνα με την ευρωπαϊκή εμπειρία και προδιαγραφές, πιστοποίηση παύσης λειτουργίας, θεσμοθέτηση πλαισίου θαλάσσιας μεταφοράς αστικών απορριμμάτων, προσωρινή διαχείριση).
2) Άμεση δημοπράτηση, με ευθύνη της Περιφέρειας Πελοποννήσου, έργου αποκατάστασης των 82 ΧΑΔΑ της Πελοποννήσου. Το έργο συνολικού π/υ περίπου 31 Μ€ εντάχθηκε πριν 2 έτη στο ΕΠΠΕΡΑΑ και αναμένεται η δημοπράτησή του.
3) Εφαρμογή των ΚΥΑ που εκδόθηκαν πρόσφατα βάσει της παρ.5 του άρθρου 57 του Ν.4042/2012 για την Περιφέρεια Ανατ. Μακεδονίας-Θράκης
4) Παρέμβαση για επίσπευση ενεργειών για την αποκατάσταση των ανενεργών αλλά μη αποκατεστημένων ΧΑΔΑ.
Καθυστερήσεις σημειώνονται στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας (έργα με δικαιούχο την Περιφέρεια ή την Εγνατία Οδό ΑΕ), στην Περιφέρεια Αττικής (επαναδημοπράτηση έργων αποκατάστασης, επανεξέταση των μελετών), στις Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου και Ιονίων Νήσων (αδικαιολόγητη καθυστέρηση σε έργα αποκατάστασης ανενεργών ΧΑΔΑ).
—Πόροι στην ανακύκλωση
Τέλος, το υπουργείο προωθεί την ενίσχυση, επέκταση και αναβάθμιση της ανακύκλωσης σε όλη τη χώρα, με προτεραιότητα στους δήμους με ΧΑΔΑ.
Το ΥΠΕΚΑ έχει προγραμματίσει την σημαντική χρηματοδοτική ενίσχυση της προσπάθειας αναβάθμισης των δράσεων για τα απόβλητα, η οποία προβλέπει πόρους ύψους 890 εκατομμυρίων ευρώ για τα απόβλητα, με έμφαση στις δράσεις που προωθούν τις ανώτερες ιεραρχικά μεθόδους (χωριστή συλλογή, πράσινα σημεία, βιοαπόβλητα, ανάκτηση πόρων κλπ).
Σε αυτό το πλαίσιο έχει κατατεθεί προς διαβούλευση πακέτο νομοθετικών ρυθμίσεων που στόχο έχουν να διευκολύνουν την εφαρμογή του νέου ΕΣΔΑ και να θεραπεύσουν προβλήματα που διαπιστώθηκαν στη λειτουργία του έργου της ανακύκλωσης στη χώρα την τελευταία δεκαετία.